Nhiều người biết hoa anh đào (Sakura) là quốc hoa Nhật Bản, là biểu tượng tinh thần Nhật Bản nhưng không biết Sakura không phải là cây bản địa Nhật.
Anh đào là loại cây được nhập khẩu vào Nhật Bản từ...Triều Tiên vào khoảng đầu thế kỷ 10 và đến thế kỷ 17 được tôn vinh như ngày nay, trở thành biểu tượng văn hoá đại chúng.
Tại sao nguồn gốc của anh đào ở Đông Bắc Á (TQ, Triều Tiên) hoặc ở Trung Quốc, Triều Tiên mọc rất nhiều nhưng phải đến khi sang Nhật thì Sakura mới trở thành biểu tượng của xứ sở Phù Tang.
Một dân tộc đều có tâm tính riêng tư, suy nghĩ và ý niệm khác biệt và khi họ bắt gặp một điều gì đó tương đồng mối lương cảm này mới dấy lên mà hoà thành một tần số, nhịp điệu dao động rung cảm.
Người TQ, người Triều Tiên nhìn hoa anh đào thấy bình thường, cho đến nay vẫn coi bình thường nhưng người Nhật thấy hoa anh đào lòng họ dấy lên rung động đặc biệt vì bông hoa này thể hiện tâm hồn của họ.
Đặc điểm anh đào là mong manh, chóng nở sớm tàn, thời gian một bông hoa nở ra khoe sắc và rơi cánh chỉ gói gọn trong khoảng 5 ngày.
Người Nhật thường trải chiếu dưới tán anh đào ngắm nhìn hoa khi nở và nhìn cánh hoa rơi, chỉ như vậy thôi.
Dân Nhật là giống dân dũng cảm bậc nhất, coi nhẹ cái chết mà coi nặng danh dự và phẩm giá. Họ sống huy hoàng trong khoảnh khắc, đẹp như hoa sakura khi nở và có thể từ bỏ nhẹ nhàng đời sống giống cánh hoa rơi.
Tinh thần võ sĩ đạo là tinh thần Nhật Bản và giới samurai cũng coi sakura là biểu tượng cho suy nghĩ của họ. Bởi vậy, người Nhật khi nhìn sakura nở và tàn rơi họ thấy hình ảnh họ trong đó.
Phức cảm Aware là cảm khái trong văn chương Nhật và cũng là khái niệm không diễn đạt được qua ngôn ngữ dịch thuật. Ở Việt Nam hay gọi là “Bi cảm” nhưng bi cảm (cảm xúc buồn) cũng không chính xác thứ người Nhật nghĩ nên cuối cùng phải ghi kèm theo là Bi cảm Aware.
Cá nhân tôi thích dùng từ phức cảm Aware hơn vì phức cảm là một tổ hợp cảm xúc không định được hình danh.
Aware là một dạng rung động nội tâm trước vẻ đẹp gì đó, của thiên nhiên hay của một thứ gì đó như hoa, lá, ong bướm hay nét mặt cô gái hay thậm chí là một làn tóc rối cô gái bay trong gió hay bóng người thoáng qua sau tấm rèm mành.
Phức cảm này đầu tiên nó mang lại sự man mác, vừa buồn mà cũng không hẳn là buồn, vừa lại giống như sự mất mát nào đó khi khoảnh khắc thời gian đi qua.
“Anh đào ơi
Nhan sắc phai rồi
Hư ảo mà thôi
Tôi nhìn thăm thẳm
Mưa trên đời tôi”
(Ono no Komachi. Bản dịch của Nhật Chiêu)
Khi người Nhật qua Hà Nội ta vài chục cành anh đào nở làm quà hay họ tặng cho nước Mỹ hàng ngàn cây anh đào nở rộ bên hai bờ sông Potomac ở Washington D.C thì mọi người đi ngắm, khen hoa đẹp quá nhưng để có phức cảm Aware lúc thấy cánh hoa sakura lìa cành bay trong gió thì không phải ai cũng nhận ra.
Người Nhật quan niệm đời sống ngắn ngủi, mong manh nhưng phải đẹp, phải xứng đáng, phải giá trị trong từng khoảnh khắc tồn tại trên cõi đời.
Chúng ta đi đâu, chúng ta không biết, chỉ biết rằng đã sống một cuộc đời thật đẹp.
Tạm biệt ngài Shinzo Abe!
------
✒️Nguyễn Đăng Khoa
© 2024 | Thời báo MỸ
